Półkolisty, podziemny tunel o długości 63 metrów znajduje się na terenie historycznego założenia Gucin Gaju. Jakie było jego przeznaczenie? Kiedy powstał? Jak wyglądał w swojej pierwotnej formie? Odpowiedzi na te pytania dostarczyły badania, które zakończono w lipcu tego roku.
Wykopaliska archeologiczne w pobliżu jedynego widocznego na powierzchni fragmentu tunelu przeprowadził Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego we współpracy z Biurem Stołecznego Konserwatora Zabytków. Był to kolejny etap badań dotyczących podziemnego tunelu usytuowanego w zboczu skarpy, w sąsiedztwie kościoła św. Katarzyny. Obecnie, po zmianach granic miasta i stosunków własnościowych po II wojnie światowej, tunel znajduje się na terenie Ursynowa. Historycznie jednak Gucin Gaj był częścią dóbr wilanowskich, których centralnym punktem był pałac w Wilanowie. Całe założenie jest częścią krajobrazu kulturowego Wilanowskiego Parku Kulturowego.
W 2021 roku, na zlecenie Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków, przeprowadzono w tunelu specjalistyczne badania. Wykonano inwentaryzację przy użyciu technologii skanowania 3D, dokumentując wnętrze obiektu wraz z jego 47 łukowo sklepionymi niszami. Zdobyte dane stanowią podstawę dla dalszych działań konserwatorskich.
Kluczowym elementem odkrycia historii tego tunelu były przeprowadzone badania archeologiczne. Wybrany do badań obszar o wymiarach 5x5 metrów został zlokalizowany przy obecnym wejściu do tunelu. Prace nie obejmowały wnętrza obiektu. Podczas wykopalisk odsłonięto mury otaczające wejście, które prawdopodobnie są efektem XIX-wiecznej przebudowy tunelu. Największą niespodzianką było odkrycie fragmentu ceglanego muru ze stopniem, który najprawdopodobniej stanowi element pierwotnego wejścia.
Materiał archeologiczny wydobyty z wykopu jest równie fascynujący. Najstarsze znaleziska pochodzą nawet z wczesnego średniowiecza, a wśród odkryć znalazły się również monety z XVII wieku.
Fragment tunelu w jego wschodniej części jest zasypany, a jego zbadanie jest kluczowe dla pełnego zrozumienia struktury obiektu, jego nieznanych dotąd elementów architektonicznych i określenia jego pierwotnej funkcji. Wiele wskazuje na to, że XVII-wieczny tunel mógł być cysterną, gromadzącą wodę dla pałacu w Wilanowie, należącego do króla Jana III Sobieskiego. Dalsze badania pozwolą potwierdzić te przypuszczenia.