Minister Sprawiedliwości, Adam Bodnar, zaprezentował dziś, 12 grudnia 2024 roku, projekt ustawy dotyczącej instrumentów wspieranego podejmowania decyzji. To kluczowy moment w pracach nad reformą prawa cywilnego, której celem jest zastąpienie dotychczasowego systemu ubezwłasnowolnienia bardziej elastycznym i nowoczesnym modelem wsparcia dla osób dorosłych, w tym osób z niepełnosprawnościami.
Wspierane podejmowanie decyzji – nowy model wsparcia prawnego.
Wspierane podejmowanie decyzji ma na celu wspieranie osób, które z różnych przyczyn, takich jak niepełnosprawność intelektualna, choroby neurodegeneracyjne czy zaburzenia psychiczne, nie są w stanie samodzielnie podejmować decyzji prawnych. System ten zakłada indywidualne podejście, dostosowane do potrzeb danej osoby, i jest przeznaczony głównie dla osób pełnoletnich. Reforma ma również na celu zabezpieczenie osób, które w przyszłości mogą napotkać trudności w świadomym wyrażaniu swojej woli, jak również osób starszych, które mogą potrzebować wsparcia w codziennych sprawach prawnych.
Prace nad projektem i cel reformy.
Zespół w Ministerstwie Sprawiedliwości, pod przewodnictwem wiceminister Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz, pracował nad propozycjami rozwiązań prawnych, które mają zastąpić instytucję ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji. Jak zauważyła wiceminister, celem tych zmian była przede wszystkim ochrona godności osób, których sytuacja życiowa wymaga wsparcia. – "Obecne przepisy nie uwzględniały w wystarczającym stopniu godności osoby, która potrzebuje pomocy w podejmowaniu decyzji" – podkreśliła.
Instrumenty wspieranego podejmowania decyzji.
Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania opierają się na założeniu, że każda osoba, nawet jeżeli napotyka trudności w rozumieniu skutków swoich działań, powinna zachować prawo do decydowania o swoim życiu. Zgodnie z projektem, planowane są różne instrumenty wspierające, które będą dostosowane do indywidualnych potrzeb osób wymagających pomocy.
Pierwszym z nich jest asysta prawna, która polega na zawarciu pisemnego porozumienia pomiędzy osobą potrzebującą wsparcia a asystentem prawnym. Tego typu pomoc nie odbiera osobie jej autonomii, a umożliwia jej skorzystanie z pomocy w zakresie rozumienia przepisów prawa, umów czy dokumentów urzędowych. Asystent prawny będzie również mógł towarzyszyć osobie podczas wizyt w urzędach lub u lekarzy.
Kurator wspierający to kolejny instrument, który będzie wyznaczany przez sąd, jeśli osoba potrzebująca wsparcia nie ma asystenta prawnego ani zaufanej osoby, która mogłaby pełnić tę rolę. Kurator wspierający działa na podobnych zasadach jak asystent prawny, ale to sąd określi zakres jego zadań. Kurator ten nie będzie mógł jednak podejmować decyzji w imieniu osoby, którą wspiera.
W sytuacjach, gdy osoba nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji, sąd może wyznaczyć kuratora reprezentującego. Kurator ten będzie mógł dokonywać czynności prawnych w imieniu osoby, którą reprezentuje, a także wyrażać zgodę na decyzje podejmowane przez nią. Jego rola obejmuje większy zakres działań niż kuratora wspierającego.
Pełnomocnictwo rejestrowane to forma zabezpieczenia na przyszłość, pozwalająca na wyznaczenie pełnomocnika w sytuacji, gdy osoba utraci zdolność do samodzielnego zarządzania swoimi sprawami. Dzięki pełnomocnictwu osoba może zachować kontrolę nad swoimi decyzjami, nawet jeśli nie będzie w stanie w pełni wyrazić swojej woli.
Rejestr Pełnomocnictw to nowy element w systemie, który ma zapewnić potwierdzenie ważności pełnomocnictwa udzielonego przez osobę w sytuacjach, w których może dojść do wątpliwości co do jego zakresu.
Reforma ubezwłasnowolnienia w kontekście międzynarodowym.
Polski system prawny dotyczący ubezwłasnowolnienia wymagał modernizacji, aby dostosować go do międzynarodowych standardów ochrony praw osób z niepełnosprawnościami, takich jak Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, która obowiązuje w Polsce od 2012 roku. Obecny system nie spełnia tych wymagań i jest sprzeczny z współczesnymi standardami ochrony osób wymagających wsparcia. Zmiany w prawodawstwie były postulowane przez różne instytucje międzynarodowe, takie jak Europejski Trybunał Praw Człowieka czy Rada Europy, a także przez krajowych Rzeczników Praw Obywatelskich.
Nowy projekt ustawy o wspieranym podejmowaniu decyzji ma na celu zapewnienie pełnej podmiotowości osobom potrzebującym wsparcia, uwzględniając ich autonomię i prawo do podejmowania decyzji. Jednocześnie wprowadza mechanizmy ochrony przed nadużyciami, takie jak wymagane opinie specjalistów, rejestry oraz okresowe weryfikacje.
Podsumowanie i dalsze kroki.
Wdrożenie rozwiązań zawartych w projekcie ustawy będzie przebiegało etapowo. Obejmuje to przygotowanie odpowiedniej infrastruktury, szkoleń dla personelu oraz opracowanie szczegółowych procedur. Projekt ustawy stanowi krok w stronę stworzenia systemu wspieranego podejmowania decyzji, który zastąpi przestarzały i niezgodny z międzynarodowymi standardami system ubezwłasnowolnienia, zapewniając osobom potrzebującym pomocy większą autonomię i szacunek dla ich praw.
Przekazanie projektu do konsultacji międzyresortowych to kolejny krok w dążeniu do wprowadzenia nowoczesnych, sprawiedliwych rozwiązań prawnych, które mają na celu poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami i zapewnienie im pełnej podmiotowości w podejmowaniu decyzji.
To jeden z artykułów powiązanych z branżą - kancelarie Wilanów.