Na terenie obecnej Pragi Południe już w XI-XIV w. zaczęły powstawać pierwsze osady i wsie. Były to m.in. Kamion (obecny Kamionek), Grochów, Gocław, Kawęczyn. Osady te wiele różniło, lecz łączyły je pewne wydarzenia historyczne, np. walki ze Szwedami w 1656 r., czy elekcje królów polskich na polach Kamionu i Grochowa.
Na terenie obecnej Pragi Południe już w XI-XIV w. zaczęły powstawać pierwsze osady i wsie. Były to m.in. Kamion (obecny Kamionek), Grochów, Gocław, Kawęczyn. Osady te wiele różniło, lecz łączyły je pewne wydarzenia historyczne, np. walki ze Szwedami w 1656 r., czy elekcje królów polskich na polach Kamionu i Grochowa. 25 lutego 1831 roku na terenie dzielnicy miała miejsce bitwa pod Olszynką Grochowską.
Do 1994 obszar Pragi Południe obejmował również tereny dzisiejszych dzielnic Rembertów i Wawer. W wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej Warszawy ówczesna gmina Warszawa-Praga Południe została podzielona na trzy osobne gminy, które w 2002 roku zostały przekształcone w dzisiejsze dzielnice.
Historia Gocławia
Pierwsze wzmianki dotyczące terenów dzisiejszego Gocławia jako wsi datuje się na 1155 r. jako własność biskupa płockiego. W późniejszym okresie weszła w skład dóbr Kamion. W 1580 r. powierzchnia rolna Gocławia wynosiła ok. 115 ha. W lipcu 1655 r. na tych terenach odbyła się trzydniowa bitwa ze Szwedami. Gocław w wyniku tych walk został zniszczony. Dopiero w 1755 r. Gocław i Kępa Gocławska liczyły 17 domów. W 1780 r. król Stanisław August Poniatowski nabył teren Gocławia i odstąpił swemu bratankowi Stanisławowi Poniatowskiemu. W 1795 r. po utracie niepodległości dobra te przeszły na własność skarbu państwa. W 1827 r. Gocław liczył 22 domy i 168 mieszkańców, a w 1912 r. - 497 mieszkańców.
Dziś znajduje się tu m.in. C.H. Promenada, Kościół św. apostołów Jana i Pawła, Kościół św.Patryka, Kościół św. Ojca Pio.
Historia Grochowa
Historia Grochowa sięga roku 1831, gdy 25 lutego miała tu miejsce największa podczas powstania listopadowego bitwa pod Olszynką Grochowską, w której uczestniczyły wojska polskie dowodzone przez Józefa Chłopickiego oraz wojska rosyjskie pod dowództwem Iwana Dybicza. W 1916 roku Grochów został przyłączony do Warszawy. Znaczna rozbudowa Grochowa nastąpiła w 1951, kiedy zaczął się rozbudowywać przemysł. W latach 70. XX wieku wyrosło tu wysokoblokowe Osiedle RSM Ostrobramska.
Należał do tzw. dóbr skaryszewskich nadanych w r. 1347 przez książąt mazowieckich kapitule płockiej. Jako Grochowo wymieniony w r. 1570 wraz z wsiami Kawęczyno (Kawęczyn), Kamion (Kamionek) i Gocław, należącymi do tejże kapituły i leżacymi w archidiakonacie pułtuskim. Wraz z okolicznymi miejscowościami ucierpiał podczas potopu szwedzkiego. Król Stanisław August Poniatowski postanowił uporządkować tereny na prawym brzegu Wisły i zaproponował kapitule płockiej zamianę dóbr skaryszewskich na inne. Została ona zatwierdzona przez sejm w 1766.
W 1780 Stanisław August Poniatowski wszedł w formalne posiadanie dóbr i odstąpił je swemu bratankowi, podskarbiemu wielkiemu litewskiemu księciu Stanisławowi Poniatowskiemu, który jeszcze w tym roku założył kolonię Grochów, podzielił ją na osiem części i nadał różnym osobom. Na części te Grochów był podzielony jeszcze na początku XX w., co widać i dziś w księgach hipotecznych, przy podawaniu poprzedniej nomenklatury:
Grochów I nadano przywilejem z dn. 30 grudnia 1784 r. kasztelanowi chełmińskiemu Janowi Dziewanowskiemu. W r. 1819 nabył go hr. Bruno Kiciński znany wydawca i tłumacz. Później przechodzi na własność Karola Osterloffa.
Grochów II nadano przywilejem z dn. 6 stycznia 1790 r. Janowi Millerowi administratorowi dóbr ks. Stanisława Poniatowskiego. W 1880 r. należał do Władysława Hermana.
Grochów III nadano przywilejem z dn. 12 stycznia 1785 r. księdzu Wichertowi kustoszowi inflanckiemu. W r. 1880 należał wraz z poprzednią częścią dóbr do Władysława Hermana, zaś pałacyk wraz z ogrodem przeszedł w posiadanie Mathiasa Bersohna. W okresie międzywojennym dwór należał do Karola Myślińskiego.
Grochów IV nadano przywilejem z dn. 20 września 1784 r. kapitanowi Boguckiemu z korpusu pontonierów. W r. 1800 w posiadaniu Bertholdiego.
Grochów V nosił nazwę Zapowiednia i stanowił część dóbr Kawęczyn. Nadano go przywilejem z dn. 7 stycznia 1784 r. Franciszkowi Samsonowiczowi obywatelowi miasta Pragi. W r. 1840 w posiadaniu Jana Emanuela Brühla.
Grochów VI nadano przyilejem z dn. 23 kwietnia 1784 r. Piotrowi Sumińskiemu kasztelanowi brzesko-kujawskiemu. W r. 1880 wraz z częścią V w rękach Brühlów. Grunta te podzielono na cząstki, które następnie przekazano w dzierżawę m.in. Janowi Hochowi i Stenzlowi (Stenclowi). Powstały tu mydlarnie i inne fabryki. W r. 1880 powstała tu fabryka zapałek Teofila Bieńkowskiego.
Grochów VII (późniejszy Witolin) nadano przywilejem z dn. 1 lipca 1789 Feliksowi Szamborskiemu. W r. 1880 w posiadaniu Łempickiego.
Grochów VIII nadano przywilejem z dn. 1 lipca 1789 Grzegorzowi Szamborskiemu. W r. 1880 w posiadaniu Baliszewskiego. Na gruntach tej osady znajdował się lasek, pamiętający bitwę stoczoną na gruntach Grochowa w czasie powstania listopadowego w 1831 r., którego relikty zachowały się pomiędzy ulicą Dobrowoja i aleją Waszyngtona.
Posiadacze oddzielnych części Grochowa uzyskali je na własność zupełną na mocy carskiego dekretu z dn. 24 czerwca 1870.
W latach 1822-1823 po wybudowaniu szosy brzeskiej w rejonie dzisiejszej ulicy Grochowskiej zaczęli osiedlać się tkacze i przędzalnicy korzystający z surowca (len, konopie, wełna) sprowadzanego ze wschodnich obszarów Królestwa Polskiego i zachodnich prowincji Imperium Rosyjskiego, a miejscowe produkty szybko zyskały dobre opinie.
W 1831 pod ówczesną wsią 25 lutego miała miejsce największa podczas powstania listopadowego bitwa pod Olszynką Grochowską, w której uczestniczyły wojska polskie dowodzone przez Józefa Chłopickiego oraz wojska rosyjskie pod dowództwem Iwana Dybicza. Toczyły się tu ciężkie walki na przedpolach Warszawy o opanowanie traktu brzeskiego. W tej bitwie odznaczył się 4 pułk piechoty – tzw. "Czwartacy". Mimo wysiłku Rosjanie nie zdobyli warszawskiej Pragi.
Od początku XIX wieku do lat 60. XX wieku na Grochowie działał największy praski targ koni i bydła, w miejscu, gdzie pod koniec XIX wieku wzniesiono gmach Instytutu Weterynaryjnego, a po likwidacji targowiska założono park. W XIX wieku Grochów i okolica słynne były z piwa typu monachijskiego i portera z browaru wybudowanego w latach 50. przez Szweda Karola Osterloffa, który na części gruntów Gocławka i Grochowa rozwinął też produkcję win, wódek, likierów i octu. W XIX wieku dobrą opinią cieszyły się też wyrabiane na Grochowie świece z fabryk Hocha, Stencla i Maetzego, zapałki Bieńkowskiego, skóry z garbarni braci Jeromimów.
W 1916 roku Grochów został przyłączony do Warszawy i nastąpił szybki przyrost jego mieszkańców: 1921 - ok. 6 000, 1930 - ok. 13 000, 1938 - ok. 43 200. Na terenie dawnych manufaktur powstawały nowoczesne na owe czasy fabryki. M. in. na ul. Terespolskiej mieściły się Państwowe Zakłady Inżynieryjne produkujące samochody i inne pojazdy pod marką PZInż., a na ul. Gocławskiej słynna fabryka sprzętu elektroenergetycznego Szpotańskiego (założyciela Stowarzyszenia Elektryków Polskich). Przed II wojną światową, dużą rolę na Grochowie odgrywało gospodarstwo ogrodnicze Witolda Zajdla, który pomagał nowo osiadłym mieszkańcom w rozpoczęciu życia na tych ziemiach. W czasie wojny pomagał ludziom z narażeniem własnego życia i życia własnej rodziny. Działał jako społecznik wspierając m.in. księdza Sztukę przy budowie Kościoła Najczystszego Serca Maryi. Inną znaną postacią Grochowa był Teodor Rajchert, którego piekarnia stoi do dziś przy ul. Wiatracznej - w czasie okupacji przechowywał dokumenty cechowe z królewskimi przywilejami z XVI-XVII wieku, a w latach 1942-1943 przekazywał duże ilości chleba bezpłatnie dla organizacji społecznych.
W okresie międzywojennym nazwa Grochów określano obwód starostwa praskiego o powierzchni zbliżonej do dzisiejszej Pragi Południe, która to nazwa określała tylko obszar obejmujący część dzisiejszej Pragi Północ (była wtedy mniejsza) do ulic Waszyngtona i Wiatracznej. Są sugestie by zmienić nazwę dzielnicy Praga Południe na Grochów (równolegle Praga Północ na Praga).
Znaczna rozbudowa Grochowa nastąpiła w 1951, kiedy zaczął się rozbudowywać przemysł. W 1950 przy ul. Mińskiej uruchomiono drukarnię im. Rewolucji Październikowej - największą w Polsce. Na Grochowie powstały też Polskie Zakłady Optyczne, a w miejscu Fabryki Samochodów Osobowych i Półciężarowych P.Z. Inż. przy ul. Terespolskiej w 1949 powstały zakłady odzieżowe "Cora". W miejscu zakładów amunicyjnych "Pocisk" uruchomiono po II wojnie światowej samochodowe warsztaty remontowe, przekształcone w 1951 w Warszawską Fabrykę Motocykli, przeniesionych później do WSK Świdnik. Okres wojny przetrwała Warszawska Fabryka Sprzętu Spawalniczego "Perun", istniejącą do dziś.
W 1977 przy rondzie Wiatraczna wzniesiono nowoczesny wtedy budynek handlowo-usługowy Uniwersam Grochów, który skupiał pod jednym dachem różne sklepy i placówki usługowe. W 2008 ma zostać rozebrany.
Historia Kamionka
Wieś Kamion (Kamień) istniała najprawdopodobniej już w XIII w. na prawym brzegu Wisły, przy przeprawie z Solca. Najistotniejsze wydarzenie historyczne dotyczące tego miejsca to pierwsza wolna elekcja, która odbyła się pod Kamionem na przełomie kwietnia i maja 1573 r. Zaowocowała ona wyborem Henryka III Walezego na króla Polski. Miejscowość przyłączono do Warszawy w 1889 r. Kamionek to część Pragi Południe położona nad malowniczym Jeziorem Kamionkowskim - starorzeczem Wisły, za centrum tej części dzielnicy przyjmuje się wielki konkatedralny kościół Matki Bożej Zwycięskiej z przylegającym do niego dziś już nieczynnym cmentarzem-mauzoleum bohaterów powstania listopadowego i rzezi Pragi. Nieopodal kościoła wznoszą się wielkie Zakłady Cukiernicze Cadbury-E.Wedel (d. zakłady Cukiernicze im. 22 lipca) oraz zakłady produkcyjne Polskich Zakładów Optycznych. Ten obszar Pragi stanowi głównie niska zabudowa mieszkaniowa i kilka małych zakładów wytwórczych.
Historia Kępy Gocławskiej
Pierwsze wzmianki o tym terenie datuje się na połowę XVII wieku kiedy to Gocław i Kępa Gocławska liczyły 16 domów (1775). Do końca XVIII wieku teren był częścią dóbr kamionkowskich, które były własnością biskupów płockich (z nadania książęcego). W 1780 r. została kupiona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Następnie stała się własnością bratanka króla - książę Stanisław Poniatowski (1754-1833).
Po 1795 r. stała się własnością skarbu państwa.
Teren Kępy Gocławskiej był prawie niezasiedlony z powodu częstych wylewów Wisły (m.in. w 1909 r.). W 1912 r. mieszkało tam 25 osób. W 1916 r. obszar ten został włączony do Warszawy.
W latach 1969-1974 powstało tam osiedle "Kępa Gocławska". Zbudowano je wg. projektu A. Stefańskiego. Ma ono powierzchnię ok. 14 ha, na której rozmieszczone są budynki 5-11 piętrowe. Granice jego wyznaczają ulice: Saska, Egipska, al. Stanów Zjednoczonych.
Bitwa pod Olszynką Grochowską
Jedna z najbardziej krwawych bitew powstania listopadowego. Rozegrała się 25 lutego 1831 roku. Bitwa ta rozegrała się w tym samym czasie co bitwa pod Białołęką.
Wojska polskie w liczbie ok. 40 tys. dowodzone były oficjalnie przez księcia Michała Radziwiłła, a faktycznie przez generała Józefa Chłopickiego. Wojska rosyjskie w liczbie ok. 60 tys. dowodzone były przez feldmarszałka Iwana Dybicza.
Po bitwach pod Stoczkiem, Dobrem i Wawrem wojska polskie skoncentrowały się na przedpolach Pragi. Pierwsze próby zdobycia Olszynki Grochowskiej, stosunkowo łatwo udaremnione przez Polaków, miały miejsce już 20 lutego.
W dniu 25 lutego ugrupowanie armii polskiej było następujące: centrum obsadzały dywizje gen Żymirskiego i gen. Skrzyneckiego (2 i 3 Dywizja Piechoty), na prawym skrzydle stała 4 Dywizja gen. Szembeka, lewe skrzydło stanowiła 1 Dywizja gen. Krukowieckiego. Jazda gen. Umińskiego zabezpieczała ugrupowanie od strony Ząbek a Korpus Kawalerii gen. Łubieńskiego ubezpieczał tyły. Około godziny 9, na odgłos kanonady od strony Białołęki, bojąc się utraty ugrupowania ks. Szachowskiego, Dybicz porzucił plan obejścia polskich pozycji na rzecz frontalnego ataku na Olszynkę.
Po 3 kwadransach przygotowania artyleryjskiego, około godz. 10 pięć batalionów piechoty z 24 dywizji natarło na Olszynkę, lecz zostały odrzucone; Dybicz wysłał dodatkowe 6 batalionów jegrów z 25 dywizji, jednak znów bez efektu.
Około godziny 11 Rosjanie uderzyli po raz kolejny - 19 batalionów (12 tys) ruszyło do ataku na dywizję gen. Żymirskiego (8,2 tys). Trwała zacięta walka, lecz liczebność Rosjan dała im znaczną przewagę, a Polakom zagroziło oskrzydlenie. Wtedy gen. Chłopicki zorganizował przeciwnatarcie 9 batalionów piechoty, prowadząc je osobiście. Polacy wdarli sie po raz kolejny na Olszynkę i wyparli Rosjan, śmiertelnie ranny został gen. Żymirski. Okazało się, że 23 tys. Rosjan nie jest w stanie poradzić sobie z 2-krotnie mniejszym ugrupowaniem polskim i rosyjskie bataliony zaczęły się cofać. Jednak feldmarszałek Dybicz uporządkował oddziały i dając osobisty przykład prowadził je do natarcia, wspartego ogniem prawie dwóch setek dział. Po obydwóch stronach zalegały tysiące zabitych i rannych żołnierzy. Chłopicki jednak przygotował kolejne przeciwnatarcie, tym razem kawalerii, do którego miał być użyty korpus Łubieńskiego oraz grupa Krukowieckiego. Ci jednak orzekli, że nie honorują rozkazów Chłopickiego lecz czekają na potwierdzenie ich od Radziwiłła. Wściekły Chłopicki ruszył do Radziwiłła, aby ten potwierdził rozkazy dla obydwóch zgrupowań, zostawiając dowodzenie gen. Skrzyneckiemu, przez ten czas Rosjanie zagrozili już oskrzydleniem całego ugrupowania polskiego. Wtedy powracający na pierwszą linie Chłopicki został ranny od wybuchu granatu. Znoszony do powozu rozkazał Skrzyneckiemu zaatakować całością sił Olszynkę, widząc w tym posunięciu jedyny sposób uniknięcia klęski. Nie wiadomo, czy jeśli Skrzynecki wykonałby rozkaz, armia rosyjska nie zostałaby całkowicie zniszczona, lecz okazało się że w tym dniu tylko jedna osoba była zdolna postawić wszystko na jedną kartę - był to Chłopicki.
W wojsku polskim trwało totalne rozprężenie, które próbowali wykorzystać Rosjanie. Gen. Karl Toll przygotował potężne uderzenie kawalerii, które miało rozstrzygnąć bitwę. 30 szwadronów jazdy natarło na polskie pozycje. Szarży 600 ułanów gwardii oparł się najeżony bagnetami czworobok "czwartaków" - 4 pułku piechoty. Zakutych w zbroje kirasjerów ks. Alberta Pruskiego zatrzymały salwy 8 pułku piechoty oddane z odległości 30 kroków. Na pierwszą linie dotarł płk. Ignacy Prądzyński z oddziałem rakietników. Nieznana Rosjanom broń czyniła, oprócz realnych strat, straszne wrażenie. Ostatecznie kres rosyjskiemu natarciu dała szarża polskich ułanów, zabijając kilkuset kirasjerów. Gen. Skrzynecki wydał rozkaz odwrotu do Warszawy, dywizje uszykowane w szachownice batalionowych czworoboków wzmocnione bateriami artylerii wycofały się.
Dybicz zaskoczony niezwykłą uporczywością obrony, stratami wśród swoich wojsk oraz biorąc pod uwagę zapadający zmierzch, odrzucił sugestie gen. Tolla, by zaatakować umocnienia Pragi. Był to duży błąd, bo przy udanym ataku, jedyny most na Wiśle mógł nie wystarczyć do odwrotu. Dybicz jednak wolał nie ryzykować strat w dalszym boju i zarządził odwrót spod Warszawy.
Bitwę uznaje się za nierozstrzygniętą, ponieważ zmusiła obie strony do odwrotu, jednakże uniemożliwiła wojskom rosyjskim szturm Warszawy. Na przebieg bitwy negatywny wpływ miał nieuregulowany status Chłopickiego. Przybył on na pole bitwy jako cywil. W trakcie początkowego okresu przejął dowodzenie nad całością sił polskich, ale nie wszyscy podkomendni uznali jego zwierzchnictwo - wykonania rozkazów w kluczowych momentach bitwy odmówili zarówno Krukowiecki, jak i Łubieński. W bitwie poległo ok. 7,3 tys. żołnierzy polskich oraz 9,5 tys. rosyjskich.
Po Bitwie pod Olszynką Grochowską w wielu polskich rodzinach uczestników wydarzenia tradycją stało się noszenie na pamiątkę krzyżyków z drzewa olchowego ze złotą tabliczką, na której wygrawerowana była data: Olszynka - 25 lutego 1831.
Bitwa ta była inspiracją dla Stanisława Wyspiańskiego do napisania w 1898 roku dramatu Warszawianka. Akcja tej sztuki teatralnej rozgrywa się we wnętrzach istniejącego do dziś Dworku Grochowskiego na Gocławku, który według legendy w czasie bitwy miał być kwaterą gen. Józefa Chłopickiego.
W 1916 w miejscu bitwy stanął drewniany krzyż - pomnik Bitwy pod Olszynką Grochowską, a w 1931 wmurowano akt erekcyjny pod mauzoleum i wymieniono krzyż na metalowy. Od 1999 roku powstaje na Olszynce Aleja Chwały.
W 1931 roku setną rocznicę bitwy uczczono nadając wielu ulicom warszawskiego Grochowa nazwy związane z wydarzeniami z 25 lutego 1831 roku[3]. Ufundowano również szkołę-pomnik im. Bohaterów Olszynki Grochowskiej, która rozpoczęła działalność w 1933 roku i której tradycje kultywuje obecnie Gimnazjum Nr 20 im. Bohaterów Olszynki Grochowskiej w Warszawie.
Od kilku lat w Parku Skaryszewskim w Warszawie organizowana jest co roku pod koniec lutego, rekonstrukcja bitwy z udziałem grup pasjonatów z Polski i Europy (głównie z Białorusi, Rosji i Litwy), która jednak nie odbyła się w roku 2008.
Historia Saskiej Kępy
Pierwotnie Saska Kępa była wyspą na Wiśle ("Kepą"). Jezioro Kamionkowskie jest pozostałością starorzecza, które kiedyś oddziałało wyspę od stałego lądu. W 1628 roku miały miejsce pierwsze próby zasiedlenia "kępy" przez osadników "olenderskich". W XVIII wieku tereny te były własnością królów z dynastii saskiej. Długo nie było tu regularnej zabudowy, a tereny te stanowiły miejsce odpoczynku Warszawiaków. Dopiero początek XX wieku przyniósł zmiany. Zbudowano Most Poniatowskiego, Wał Miedzeszyński, założono Park Skaryszewski. W 1916 roku Saską Kępę włączono do Warszawy i od tego momentu nastąpiła gwałtowny rozwój terenu. II Wojna Światowa nie przyniosła Saskiej Kępie większych zniszczeń i dlatego do tej pory istnieje tu zwarta zabudowa z okresu międzywojennego.
Kilkaset lat temu główne koryto Wisły przebiegało przez teren obecnych działek na wschód od obecnego osiedla. Później były tu mokradła, a teren osiedla dalej jest nisko położony.
Obecna zabudowa (willowa) zaczęła powstawać w latach trzydziestych XX w. Planowane było zrealizowanie koncepcji Miasta Ogrodu, popularnego w Europie w okresie przedwojennym. Podobna koncepcja była realizowana także na Żoliborzu, nieco starszej dzielnicy lewobrzeżnej Warszawy. Saska Kępa nie ucierpiała zbytnio z powodu działań wojennych, chociaż na fasadach kilku domów w willowej części do tej pory widoczne są ślady kul z okresu wojny. W okresie komunistycznym wybudowano wiele budynków wielorodzinnych na wówczas jeszcze niezabudowanych terenach. Najpierw kamienice, później osiedla z wielkiej płyty. Po upadku komunizmu wybudowano punktowo sporo nowych budynków, w tym kilka apartamentowców.
Niegdyś (za czasów holenderskich osadników, w XVII w.) Saska Kępa określana była mianem Holenderskiej, Olenderskiej, Kawczej, Wiślanej lub Soleckiej. Pochodzenie obecnej nazwy wiąże się ze stacjonowaniem tu saskiej straży królów z dynastii saskiej w XVIII wieku. Obecnie występują także skróty Saska, Kępa, a także Saskerland.
Historia Witolina
W 1780 Stanisław August Poniatowski wszedł w formalne posiadanie dóbr skaryszewskich i odstąpił je swemu bratankowi, podskarbiemu wielkiemu litewskiemu księciu Stanisławowi Poniatowskiemu, który jeszcze w tym roku założył kolonię Grochów i podzielił ją na osiem części. Wówczas wydzielony został m.in. Grochów VII obejmujący obszar obecnego Witolina. Witolin do 1916 był podwarszawską osadą wiejską. W tym roku, wraz z Grochowem, został przyłączony do Warszawy. Po przyłączeniu do miasta Witolin przeżył rozkwit - główna ulica, Kawcza, została wybrukowana i oświetlona, zaczęły powstawać liczne zakłady i warsztaty produkcyjne.
Historia Parku Skaryszewskiego im. Jana Paderewskiego
Park o powierzchni 55,5 ha, założony na dzikich terenach starorzeczy między Kamionkiem a Saską Kępą w latach 1906-1922 przez Franciszka Szaniora. Aż do wybuchu II wojny światowej nosił imię Ignacego Jana Padarewskiego. Po wojnie został przemianowany na Park Skaryszewski, a w 1980 r. przywrócono mu imię przedwojennego patrona. Park zaprojektowano jako wielkomiejski ośrodek parkowy dla rekreacji i wypoczynku, z rozwiniętą siecią komunikacyjną, przystosowaną do ówczesnego ruchu pojazdów konnych. Zaprojektowane przez Szaniora sztuczne jeziorka w sposób niezwykły współgrają z bogatą szatą roślinną, którą wysadził rozległy park. Całość tego urokliwego miejsca dopełniają nasypane wzgórza, sztuczny wodospad. Od kilku lat w Parku Skaryszewskimna wyspie OWS od strony bulwaru Stanisława Augusta w rocznicę bitwy pod Olszynką Grochowską odbywa się jej rekonstrukcja. Bierze w niej udział kilkuset pasjonatów z Polski oraz kilku państw europejskich - przede wszystkim z Białorusi, Rosji i Litwy
Nazwa poświęcona jest pamięci Ignacego Jana Paderewskiego – polskiego pianisty, kompozytora i polityka okresu międzywojennego. Aż do końca II wojny światowej nosił jego imię. Po wojnie został przemianowany na Park Skaryszewski, a w 1980 roku przywrócono mu imię pierwszego patrona, jednak nadal powszechnie nazywany jest parkiem Skaryszewskim lub potocznie "Skaryszakiem".
Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej
Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej (Pomnik Pracy) - monumentalny obelisk znajdujący się na warszawskim Grochowie, przy ulicy Grochowskiej. Odsłonięty w 1825 r., dla uczczenia budowanej w latach 1820-1823 brukowanej szosy prowadzącej z Warszawy do Brześcia, tzw. szosy brzeskiej.
Pomnik został ustawiony z inicjatywy Stanisława Staszica w 1825 r., odsłonięty uroczyście 21 maja 1825 r. wraz z identycznym obiektem w Terespolu. Podkreślani, że w ceremonii odsłonięcia brali udział nie tylko inżynierowie czy znane osobistości ale również robotnicy pracujący przy budowie drogi.
Z okazji ukończenia budowy szosy warszawsko-brzeskiej Mennica Warszawska wybiła dwa medale pamiątkowe. Uczniowie Szkoły Sztuk Pięknych wykonali litografie pomnika, które zostały umieszczone w albumie pt. Rys postawionych pomników i wybitych medalów w Królestwie Polskim w roku 1825.
W literaturze z lat 80. XX wieku podkreślano, że wystawienie pomnika mającego być pamiątką zbiorowego trudu przy tworzeniu przedsięwzięcia o charakterze gospodarczym było zjawiskiem nowatorskim. Owa nowatorskość miała być związana z poglądami Staszica, który uważał, że na upamiętnienie zasługują również inicjatywy przyczyniające sie do rozwoju kraju, a nie tylko poszczególne jednostki czy akty zbrojne.
W 1935 r. podczas przebudowy ul. Grochowskiej do obelisku przytwierdzono tablicę, która później zaginęła.
Pomnik restaurowano w latach 1896, 1917 i gruntownie odnowiono w latach 1961-1964 przy przebudowie ulicy Grochowskiej.
Pomnik ma wysokość ok. 14 m i ustawiony jest na czworobocznym cokole. Wykonany jest z żeliwa i ozdobiony płaskorzeźbami, których twórcą był Paweł Maliński. Z żelaza zostało również wykonane ogrodzenie pomnika w postaci czterech słupków połączonych łańcuchem. Wszystkie elementy obelisku zostały odlane w założonej przez Stanisława Staszica hucie w Samsonowie.
Na froncie obelisku widnieje data ukończenia budowy drogi: MDCCCXXII oraz tablica o treści:
W ROKU WIELKIEJ ZAGŁADY NARODOWEJ
PO ZGONIE MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
ZA CZASÓW PREZYDENTURY R.P. IGNACEGO MOŚCICKIEGO
A PREZYDENTA MIASTA STEFANA STARZYŃSKIEGO
DROGĘ TĘ W OBRĘBIE WARSZAWY PO 112 LATACH UŻYWANIA
ZNOWA UBITO Z BETONU O NAWIERZCHNI GRANITOWEJ
W STOPIĄTĄ ROCZNICĘ POWSTANIA LISTOPADOWEGO
29-XI-1935 TOW. PRZYJACIÓŁ GROCHOWA KOMISJA HIST. ZABYTKOWA
Inne znajdujące się na pomniku napisy informują po polsku i łacinie o powstaniu nakładem narodowym drogi długiej 178 staj.
W górnej części pomnika w miejscu gdzie teraz są owalne wgłębienia znajdowały się herby Królestwa Polskiego. W dolnej części, po bokach pierwotnie mieściły się powiększone awersy i rewersy medali wybitych dla upamiętnienia wydarzenia. Na medalu usuniętym po 1915 r. znajdował się napis ku czci cara. Inne przedstawiają siedzącą na przyczółku mostu kobietę z kołem i gałązką laurową oraz trzon kolumny.
Południowy bok obelisku (front pomnika) ozdobiony jest płaskorzeźbami przedstawiającymi panoramy Warszawy (nad cokołem), Siedlec (w połowie wysokości) i Brześcia (na szczycie) oraz scenami z budowy traktu:
Dworek Grochowski
Dwór księcia Michała Poniatowskiego, Dworek Grochowski - klasycystyczny budynek w dzielnicy Praga Południe w Warszawie. Pierwotnie podmiejska rezydencja prymasa Polski Michała Poniatowskiego.
Dworek znajduje się w parku miejskim im. płk. Jana Szypowskiego „Leśnika” przy ulicy Grochowskiej 64.
Piętrowy budynek - dwór księcia Michała Jerzego Poniatowskiego - początkowo parterowy, wybudowany w latach siedemdziesiątych XVIII wieku, przed 1818 rokiem został nadbudowany przez jednego z kolejnych właścicieli. Autorem koncepcji nadbudowy był być może Fryderyk Albert Lessel. Według legendy dworek ten podczas bitwy grochowskiej był kwaterą gen. Józefa Chłopickiego - stąd nazwa pobliskiej ulicy (Kwatery Głównej). W 1915 roku w dworku działała polska szkoła, w której uczyła i pisała wiersze Pola Gojawiczyńska. Od 1918 roku w pałacyku znajdował się sierociniec prowadzony przez metodystów. W 1924 roku obiekt zakupił Andrzej Wierzbicki, który w latach 1925-1927 wyremontował gruntownie budynek. Podczas ostatniej wojny dwór nie został poważnie zniszczony - ostatnią restaurację przeszedł w roku 1956. Dziś w dworku mieści się Państwowa Szkoła Muzyczna I st. nr 3 im. Juliusza Zarębskiego.
Otoczony parkiem dworek posiada boniowaną pasowo kondygnację przyziemia. W trójprzęsłowym ryzalicie fasady znajdują się drzwi wejściowe oraz otwór balkonowy na pietrze. Płyta balkonu wsparta na konsolach rozciąga się na całą szerokość ryzalitu. Barokowa balustrada balkonu została tu zamontowana wtórnie w roku 1935 i pochodzi prawdopodobnie z osiemnastowiecznej kamienicy. Kondygnacje rozdziela pseudoarkadkowy gzyms. Całość wieńczy profilowany gzyms ponad którym znajduje się czterospadowy ceramiczny dach.
Legenda o tym, że w Dworku Grochowskim w lutym 1831 roku kwaterował gen. Józef Chłopicki stała się inspiracją dla Stanisława Wyspiańskiego do umieszczenia w jego wnętrzach akcji dramatu Warszawianka.W ścianach Dworku Grochowskiego wmurowane zostały kule armatnie znalezione na polu bitwy grochowskiej z 1831 roku.
Konkatedra Matki Bożej Zwycięskiej w Warszawie
Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej został zbudowany w pobliżu dawnego pola elekcyjnego, w miejscu gdzie do XVIII wieku stał najstarszy kościół na Pradze, a później kaplica cmentarna, od 1917 roku pełniąca rolę kościoła parafialnego.
Świątynię wzniesiono według projektu Konstantego Jakimowicza w latach 1929-1931 w stylu modernistycznym z elementami architektury romańskiej jako wotum za zwycięstwo w Bitwie Warszawskiej 1920 roku. Budowa nigdy nie została ukończona w zamierzonej formie. Nie wzniesiono bowiem zaprojektowanej przez architekta wysokiej dzwonnicy oraz krużganka mającego połączyć kościół i plebanię.
Od 1992 roku świątynia jest konkatedrą diecezji warszawsko-praskiej.
Kościół został wzniesiony w układzie bazylikowym. Posiada trójdzielną fasadę, której część środkowa jest dodatkowo ryzalitowana i ozdobiona strunowym laskowaniem, tworzącym formę krzyża łacińskiego. Ponad krzyżem widnieje herb Piusa XI, który przed wyborem na papieża był nuncjuszem apostolskim w Polsce.
Elewacje boczne świątyni zostały ozdobione wysokimi, boniowanymi cokołami, ponad którymi umieszczone są wysokie, zamknięte łukiem okna.
We wnętrzu kościoła znajdują się projektowane przez Józefa Trenarowskiego ołtarze i ambona, oraz niezwykle cenne w skali miasta zabytki malarstwa:
Park najprawdopodobniej powstał ok. 1780 r. wraz ze zbudowaniem przez prymasa Michała Poniatowskiego Dworku Grochowskiego, który znajduje się przy ul. Grochowskiej 64 (w głębi parku). W 1915 r. została w nim utworzona szkoła. Uczyła się w niej i tworzyła m.in. Pola Gojawiczyńska. W 1918 r. powstał w nim sierociniec, który prowadzili metodyści. W 1924 r. kupiła go rodzina Wierzbickich. Andrzej Wierzbicki odbudował dworek oraz zagospodarował sąsiadujący z nim teren, na którym istniał już ogród daliowy. Posadzono nowe drzewa i krzewy, a także wytyczono alejki. Powstała również scena teatralna, na której jeszcze w latach 60. XX wieku były organizowane występy artystów oraz zabawy taneczne. Uległa ona spaleniu, a jej fragmenty zachowały się w pobliżu obecnego placu zabaw.
Po II wojnie światowej do budowy murków i słupów pergoli znajdujących się w parku przy kręgu tanecznym wykorzystano m.in. fragmenty macew z likwidowanego cmentarza żydowskiego na Bródnie.
Od końca lat 50. XX wieku park nosił nazwę 13 września 1944 roku. W 2005 r. przemianowano go na Park im. płk. Jana Szypowskiego "Leśnika". Odbyło się to na wniosek Rady Dzielnicy Praga Południe.
Parafia Najczystszego Serca Maryi w Warszawie
Historia kościoła i parafii jest ściśle związana z wydarzeniami powstania listopadowego, a szczególnie z rozegraną w pobliżu bitwą pod Olszynką Grochowską (25 lutego 1831). Pierwsza wzmianka o kościele, dotyczy drewnianej świątyni zbudowanej w końcu 1924 r., przez pierwszego proboszcza księdza Jana Sztukę. Parafię erygował 25 lutego 1925, kardynał Aleksander Kakowski. Obszerny plac pod budowę ofiarował mieszkaniec Grochowa, Jan Łaski – przedsiębiorca i budowlany, prezes Spółki Seryjnej Budowy Domów. Drewniana świątynia została postawiona w 6 tygodni i przetrwała do 12 września 1944. Spłonęła, kiedy wojska radzieckie zajmowały Pragę.
Szybki przyrost ludności na Grochowie spowodował konieczność budowy większej świątyni. Członkowie Towarzystwa Przyjaciół Grochowa zdecydowali o budowie kościoła – pomnika dla uczczenia pamięci bohaterów poległych w bitwie pod Olszynką Grochowską. Jednocześnie w 1931 r., w setną rocznicę powstania listopadowego, Komitet Budowy Kościoła – Pomnika poległych za Ojczyznę, podjął działania w celu gromadzenia funduszy i materiałów. Wystosowano odezwę do narodu o wsparcie finansowe. Organizowano uroczyste akademie i występy artystów polskich. Urządzano loterie i zabawy, a parafianie kwestowali z puszkami na ulicy. Wreszcie, 10 czerwca 1934, poświęcono kamień węgielny, a budowę w stanie surowym, według projektu architekta Andrzeja Boniego, ukończono w 1941 r. Boni był także twórcą projektu konkatedry pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Sokołowie Podlaskim (oba kościoły są bardzo podobne).
Organizatorem, budowniczym i pierwszym proboszczem parafii był, aż do swojej śmierci 26 grudnia 1970, ksiądz Jan Sztuka. W czasie okupacji trwały prace wykończeniowe przy świątyni. Zostały one przerwane w momencie wybuchu powstania warszawskiego. Kościół, na szczęście, nie ucierpiał wiele w czasie wojny. Jedyne straty to nieznacznie uszkodzony dach i mury od strony północnej. Niemcy planowali wysadzenie budynku – nie zdążyli jednak zrealizować swoich planów. Konsekracji kościoła dokonał kardynał Stefan Wyszyński 30 października 1949. Miejsce wiecznego spoczynku w wybudowanym przez siebie kościele, znalazł także proboszcz, ksiądz Jan Sztuka. Jego krypta grobowa znajduje się pod kaplicą nawy bocznej, przy ołtarzu Matki Boskiej Częstochowskiej.
Kiedy tworzono diecezję warszawsko-praską, kościół Najczystszego Serca Maryi typowany był na diecezjalną katedrę, głównie ze względu na jej piękno i okazałość. Ważne znaczenie miało też położenie – tuż przy dużej arterii, jaką jest ulica Grochowska.
Obecnie wnętrze kościoła wypełniają liczne ołtarze z marmuru: główny z 3-metrową figurą Serca Matki Bożej nad tabernakulum, ofiarny wykonany w 2001 r., i sześć ołtarzy bocznych, z których trzy poświęcone są patronce kościoła: Ołtarz Matki Boskiej Fatimskiej, Matki Boskiej Częstochowskiej w kaplicy nawy bocznej, oraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Pozostałe to: Ołtarz Świętej Rodziny, Miłosierdzia Bożego ze sprowadzonymi w 2003 r. relikwiami św. Faustyny, i św. Antoniego Padewskiego. Polichromię kościoła zaprojektowali plastycy p. Baran i p. Sławiński. Na chórze znajdują się 56-głosowe organy, w 2002 r. przebudowane przez firmę Zych, a na potężnej wieży umieszczone są trzy dzwony, które ostatnio zyskały elektryczno-magnetyczny napęd. W dniu 5 listopada 2006r. została uruchomiona iluminacja kościoła.
Źródło - artykuł w Wikipedii,
autorzy: wikipedyści,
licencja: GNU FDL,
Źródło - artykuł w Warszawawikia,
autorzy: wikiapedyści,
licencja: GNU FDL,
Urząd Dzielnicy Praga Południe
Historia Pragi Południe
Dzielnica obejmuje tereny przyłączone do Warszawy w XIX i XX wieku. Kamionek włączono do miasta w 1889 r., natomiast Grochów, Saską Kępę, Gocław i Gocławek w r. 1916. Nosiła charakter podmiejski, przemysłowy, w niektórych częściach rolniczy. W latach 20. i 30. XX w. nastąpił szybki rozwój budownictwa, dający się prześledzić w architekturze dzielnicy, w której dominuje modernizm (względnie funkcjonalizm); wtedy też znikają powoli relikty dawnego, drewnianego budownictwa. Zabudowa mieszkalna dzielnicy nie uległa większym zniszczeniom podczas II wojny światowej. Prawdziwą perełkę stanowi Saska Kępa z charakterystyczną dla lat 20. i 30. zabudową willową. Obecnie swój dynamiczny rozwój zawdzięcza głównie powstającym kompleksom mieszkaniowym z luksusowymi apartamentami. Praga Południe jest dzielnicą zieleni. Dogodnie położony Park Skaryszewski z Jeziorkiem Kamionkowskim, bywa nazywany, dzięki swoim wybitnym walorom kompozycyjnym, najpiękniejszym parkiem w Polsce. Terenem sobotnio-niedzielnych spacerów stać się też może leżący na obrzeżu dzielnicy rezerwat krajobrazowo-historyczny Olszynka Grochowska, na obrzeżu którego znajduje się pomnik bitwy pod Olszynką Grochowską. Liczne są tu jeszcze ogródki działkowe.Na terenie obecnej Pragi Południe już w XI-XIV w. zaczęły powstawać pierwsze osady i wsie. Były to m.in. Kamion (obecny Kamionek), Grochów, Gocław, Kawęczyn. Osady te wiele różniło, lecz łączyły je pewne wydarzenia historyczne, np. walki ze Szwedami w 1656 r., czy elekcje królów polskich na polach Kamionu i Grochowa.
Na terenie obecnej Pragi Południe już w XI-XIV w. zaczęły powstawać pierwsze osady i wsie. Były to m.in. Kamion (obecny Kamionek), Grochów, Gocław, Kawęczyn. Osady te wiele różniło, lecz łączyły je pewne wydarzenia historyczne, np. walki ze Szwedami w 1656 r., czy elekcje królów polskich na polach Kamionu i Grochowa. 25 lutego 1831 roku na terenie dzielnicy miała miejsce bitwa pod Olszynką Grochowską.
Do 1994 obszar Pragi Południe obejmował również tereny dzisiejszych dzielnic Rembertów i Wawer. W wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej Warszawy ówczesna gmina Warszawa-Praga Południe została podzielona na trzy osobne gminy, które w 2002 roku zostały przekształcone w dzisiejsze dzielnice.
Historia Gocławia
Pierwsze wzmianki dotyczące terenów dzisiejszego Gocławia jako wsi datuje się na 1155 r. jako własność biskupa płockiego. W późniejszym okresie weszła w skład dóbr Kamion. W 1580 r. powierzchnia rolna Gocławia wynosiła ok. 115 ha. W lipcu 1655 r. na tych terenach odbyła się trzydniowa bitwa ze Szwedami. Gocław w wyniku tych walk został zniszczony. Dopiero w 1755 r. Gocław i Kępa Gocławska liczyły 17 domów. W 1780 r. król Stanisław August Poniatowski nabył teren Gocławia i odstąpił swemu bratankowi Stanisławowi Poniatowskiemu. W 1795 r. po utracie niepodległości dobra te przeszły na własność skarbu państwa. W 1827 r. Gocław liczył 22 domy i 168 mieszkańców, a w 1912 r. - 497 mieszkańców.
Dziś znajduje się tu m.in. C.H. Promenada, Kościół św. apostołów Jana i Pawła, Kościół św.Patryka, Kościół św. Ojca Pio.
Historia Grochowa
Historia Grochowa sięga roku 1831, gdy 25 lutego miała tu miejsce największa podczas powstania listopadowego bitwa pod Olszynką Grochowską, w której uczestniczyły wojska polskie dowodzone przez Józefa Chłopickiego oraz wojska rosyjskie pod dowództwem Iwana Dybicza. W 1916 roku Grochów został przyłączony do Warszawy. Znaczna rozbudowa Grochowa nastąpiła w 1951, kiedy zaczął się rozbudowywać przemysł. W latach 70. XX wieku wyrosło tu wysokoblokowe Osiedle RSM Ostrobramska.
Należał do tzw. dóbr skaryszewskich nadanych w r. 1347 przez książąt mazowieckich kapitule płockiej. Jako Grochowo wymieniony w r. 1570 wraz z wsiami Kawęczyno (Kawęczyn), Kamion (Kamionek) i Gocław, należącymi do tejże kapituły i leżacymi w archidiakonacie pułtuskim. Wraz z okolicznymi miejscowościami ucierpiał podczas potopu szwedzkiego. Król Stanisław August Poniatowski postanowił uporządkować tereny na prawym brzegu Wisły i zaproponował kapitule płockiej zamianę dóbr skaryszewskich na inne. Została ona zatwierdzona przez sejm w 1766.
W 1780 Stanisław August Poniatowski wszedł w formalne posiadanie dóbr i odstąpił je swemu bratankowi, podskarbiemu wielkiemu litewskiemu księciu Stanisławowi Poniatowskiemu, który jeszcze w tym roku założył kolonię Grochów, podzielił ją na osiem części i nadał różnym osobom. Na części te Grochów był podzielony jeszcze na początku XX w., co widać i dziś w księgach hipotecznych, przy podawaniu poprzedniej nomenklatury:
Grochów I nadano przywilejem z dn. 30 grudnia 1784 r. kasztelanowi chełmińskiemu Janowi Dziewanowskiemu. W r. 1819 nabył go hr. Bruno Kiciński znany wydawca i tłumacz. Później przechodzi na własność Karola Osterloffa.
Grochów II nadano przywilejem z dn. 6 stycznia 1790 r. Janowi Millerowi administratorowi dóbr ks. Stanisława Poniatowskiego. W 1880 r. należał do Władysława Hermana.
Grochów III nadano przywilejem z dn. 12 stycznia 1785 r. księdzu Wichertowi kustoszowi inflanckiemu. W r. 1880 należał wraz z poprzednią częścią dóbr do Władysława Hermana, zaś pałacyk wraz z ogrodem przeszedł w posiadanie Mathiasa Bersohna. W okresie międzywojennym dwór należał do Karola Myślińskiego.
Grochów IV nadano przywilejem z dn. 20 września 1784 r. kapitanowi Boguckiemu z korpusu pontonierów. W r. 1800 w posiadaniu Bertholdiego.
Grochów V nosił nazwę Zapowiednia i stanowił część dóbr Kawęczyn. Nadano go przywilejem z dn. 7 stycznia 1784 r. Franciszkowi Samsonowiczowi obywatelowi miasta Pragi. W r. 1840 w posiadaniu Jana Emanuela Brühla.
Grochów VI nadano przyilejem z dn. 23 kwietnia 1784 r. Piotrowi Sumińskiemu kasztelanowi brzesko-kujawskiemu. W r. 1880 wraz z częścią V w rękach Brühlów. Grunta te podzielono na cząstki, które następnie przekazano w dzierżawę m.in. Janowi Hochowi i Stenzlowi (Stenclowi). Powstały tu mydlarnie i inne fabryki. W r. 1880 powstała tu fabryka zapałek Teofila Bieńkowskiego.
Grochów VII (późniejszy Witolin) nadano przywilejem z dn. 1 lipca 1789 Feliksowi Szamborskiemu. W r. 1880 w posiadaniu Łempickiego.
Grochów VIII nadano przywilejem z dn. 1 lipca 1789 Grzegorzowi Szamborskiemu. W r. 1880 w posiadaniu Baliszewskiego. Na gruntach tej osady znajdował się lasek, pamiętający bitwę stoczoną na gruntach Grochowa w czasie powstania listopadowego w 1831 r., którego relikty zachowały się pomiędzy ulicą Dobrowoja i aleją Waszyngtona.
Posiadacze oddzielnych części Grochowa uzyskali je na własność zupełną na mocy carskiego dekretu z dn. 24 czerwca 1870.
W latach 1822-1823 po wybudowaniu szosy brzeskiej w rejonie dzisiejszej ulicy Grochowskiej zaczęli osiedlać się tkacze i przędzalnicy korzystający z surowca (len, konopie, wełna) sprowadzanego ze wschodnich obszarów Królestwa Polskiego i zachodnich prowincji Imperium Rosyjskiego, a miejscowe produkty szybko zyskały dobre opinie.
W 1831 pod ówczesną wsią 25 lutego miała miejsce największa podczas powstania listopadowego bitwa pod Olszynką Grochowską, w której uczestniczyły wojska polskie dowodzone przez Józefa Chłopickiego oraz wojska rosyjskie pod dowództwem Iwana Dybicza. Toczyły się tu ciężkie walki na przedpolach Warszawy o opanowanie traktu brzeskiego. W tej bitwie odznaczył się 4 pułk piechoty – tzw. "Czwartacy". Mimo wysiłku Rosjanie nie zdobyli warszawskiej Pragi.
Od początku XIX wieku do lat 60. XX wieku na Grochowie działał największy praski targ koni i bydła, w miejscu, gdzie pod koniec XIX wieku wzniesiono gmach Instytutu Weterynaryjnego, a po likwidacji targowiska założono park. W XIX wieku Grochów i okolica słynne były z piwa typu monachijskiego i portera z browaru wybudowanego w latach 50. przez Szweda Karola Osterloffa, który na części gruntów Gocławka i Grochowa rozwinął też produkcję win, wódek, likierów i octu. W XIX wieku dobrą opinią cieszyły się też wyrabiane na Grochowie świece z fabryk Hocha, Stencla i Maetzego, zapałki Bieńkowskiego, skóry z garbarni braci Jeromimów.
W 1916 roku Grochów został przyłączony do Warszawy i nastąpił szybki przyrost jego mieszkańców: 1921 - ok. 6 000, 1930 - ok. 13 000, 1938 - ok. 43 200. Na terenie dawnych manufaktur powstawały nowoczesne na owe czasy fabryki. M. in. na ul. Terespolskiej mieściły się Państwowe Zakłady Inżynieryjne produkujące samochody i inne pojazdy pod marką PZInż., a na ul. Gocławskiej słynna fabryka sprzętu elektroenergetycznego Szpotańskiego (założyciela Stowarzyszenia Elektryków Polskich). Przed II wojną światową, dużą rolę na Grochowie odgrywało gospodarstwo ogrodnicze Witolda Zajdla, który pomagał nowo osiadłym mieszkańcom w rozpoczęciu życia na tych ziemiach. W czasie wojny pomagał ludziom z narażeniem własnego życia i życia własnej rodziny. Działał jako społecznik wspierając m.in. księdza Sztukę przy budowie Kościoła Najczystszego Serca Maryi. Inną znaną postacią Grochowa był Teodor Rajchert, którego piekarnia stoi do dziś przy ul. Wiatracznej - w czasie okupacji przechowywał dokumenty cechowe z królewskimi przywilejami z XVI-XVII wieku, a w latach 1942-1943 przekazywał duże ilości chleba bezpłatnie dla organizacji społecznych.
W okresie międzywojennym nazwa Grochów określano obwód starostwa praskiego o powierzchni zbliżonej do dzisiejszej Pragi Południe, która to nazwa określała tylko obszar obejmujący część dzisiejszej Pragi Północ (była wtedy mniejsza) do ulic Waszyngtona i Wiatracznej. Są sugestie by zmienić nazwę dzielnicy Praga Południe na Grochów (równolegle Praga Północ na Praga).
Znaczna rozbudowa Grochowa nastąpiła w 1951, kiedy zaczął się rozbudowywać przemysł. W 1950 przy ul. Mińskiej uruchomiono drukarnię im. Rewolucji Październikowej - największą w Polsce. Na Grochowie powstały też Polskie Zakłady Optyczne, a w miejscu Fabryki Samochodów Osobowych i Półciężarowych P.Z. Inż. przy ul. Terespolskiej w 1949 powstały zakłady odzieżowe "Cora". W miejscu zakładów amunicyjnych "Pocisk" uruchomiono po II wojnie światowej samochodowe warsztaty remontowe, przekształcone w 1951 w Warszawską Fabrykę Motocykli, przeniesionych później do WSK Świdnik. Okres wojny przetrwała Warszawska Fabryka Sprzętu Spawalniczego "Perun", istniejącą do dziś.
W 1977 przy rondzie Wiatraczna wzniesiono nowoczesny wtedy budynek handlowo-usługowy Uniwersam Grochów, który skupiał pod jednym dachem różne sklepy i placówki usługowe. W 2008 ma zostać rozebrany.
Historia Kamionka
Wieś Kamion (Kamień) istniała najprawdopodobniej już w XIII w. na prawym brzegu Wisły, przy przeprawie z Solca. Najistotniejsze wydarzenie historyczne dotyczące tego miejsca to pierwsza wolna elekcja, która odbyła się pod Kamionem na przełomie kwietnia i maja 1573 r. Zaowocowała ona wyborem Henryka III Walezego na króla Polski. Miejscowość przyłączono do Warszawy w 1889 r. Kamionek to część Pragi Południe położona nad malowniczym Jeziorem Kamionkowskim - starorzeczem Wisły, za centrum tej części dzielnicy przyjmuje się wielki konkatedralny kościół Matki Bożej Zwycięskiej z przylegającym do niego dziś już nieczynnym cmentarzem-mauzoleum bohaterów powstania listopadowego i rzezi Pragi. Nieopodal kościoła wznoszą się wielkie Zakłady Cukiernicze Cadbury-E.Wedel (d. zakłady Cukiernicze im. 22 lipca) oraz zakłady produkcyjne Polskich Zakładów Optycznych. Ten obszar Pragi stanowi głównie niska zabudowa mieszkaniowa i kilka małych zakładów wytwórczych.
Historia Kępy Gocławskiej
Pierwsze wzmianki o tym terenie datuje się na połowę XVII wieku kiedy to Gocław i Kępa Gocławska liczyły 16 domów (1775). Do końca XVIII wieku teren był częścią dóbr kamionkowskich, które były własnością biskupów płockich (z nadania książęcego). W 1780 r. została kupiona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Następnie stała się własnością bratanka króla - książę Stanisław Poniatowski (1754-1833).
Po 1795 r. stała się własnością skarbu państwa.
Teren Kępy Gocławskiej był prawie niezasiedlony z powodu częstych wylewów Wisły (m.in. w 1909 r.). W 1912 r. mieszkało tam 25 osób. W 1916 r. obszar ten został włączony do Warszawy.
W latach 1969-1974 powstało tam osiedle "Kępa Gocławska". Zbudowano je wg. projektu A. Stefańskiego. Ma ono powierzchnię ok. 14 ha, na której rozmieszczone są budynki 5-11 piętrowe. Granice jego wyznaczają ulice: Saska, Egipska, al. Stanów Zjednoczonych.
Bitwa pod Olszynką Grochowską
Jedna z najbardziej krwawych bitew powstania listopadowego. Rozegrała się 25 lutego 1831 roku. Bitwa ta rozegrała się w tym samym czasie co bitwa pod Białołęką.
Wojska polskie w liczbie ok. 40 tys. dowodzone były oficjalnie przez księcia Michała Radziwiłła, a faktycznie przez generała Józefa Chłopickiego. Wojska rosyjskie w liczbie ok. 60 tys. dowodzone były przez feldmarszałka Iwana Dybicza.
Po bitwach pod Stoczkiem, Dobrem i Wawrem wojska polskie skoncentrowały się na przedpolach Pragi. Pierwsze próby zdobycia Olszynki Grochowskiej, stosunkowo łatwo udaremnione przez Polaków, miały miejsce już 20 lutego.
W dniu 25 lutego ugrupowanie armii polskiej było następujące: centrum obsadzały dywizje gen Żymirskiego i gen. Skrzyneckiego (2 i 3 Dywizja Piechoty), na prawym skrzydle stała 4 Dywizja gen. Szembeka, lewe skrzydło stanowiła 1 Dywizja gen. Krukowieckiego. Jazda gen. Umińskiego zabezpieczała ugrupowanie od strony Ząbek a Korpus Kawalerii gen. Łubieńskiego ubezpieczał tyły. Około godziny 9, na odgłos kanonady od strony Białołęki, bojąc się utraty ugrupowania ks. Szachowskiego, Dybicz porzucił plan obejścia polskich pozycji na rzecz frontalnego ataku na Olszynkę.
Po 3 kwadransach przygotowania artyleryjskiego, około godz. 10 pięć batalionów piechoty z 24 dywizji natarło na Olszynkę, lecz zostały odrzucone; Dybicz wysłał dodatkowe 6 batalionów jegrów z 25 dywizji, jednak znów bez efektu.
Około godziny 11 Rosjanie uderzyli po raz kolejny - 19 batalionów (12 tys) ruszyło do ataku na dywizję gen. Żymirskiego (8,2 tys). Trwała zacięta walka, lecz liczebność Rosjan dała im znaczną przewagę, a Polakom zagroziło oskrzydlenie. Wtedy gen. Chłopicki zorganizował przeciwnatarcie 9 batalionów piechoty, prowadząc je osobiście. Polacy wdarli sie po raz kolejny na Olszynkę i wyparli Rosjan, śmiertelnie ranny został gen. Żymirski. Okazało się, że 23 tys. Rosjan nie jest w stanie poradzić sobie z 2-krotnie mniejszym ugrupowaniem polskim i rosyjskie bataliony zaczęły się cofać. Jednak feldmarszałek Dybicz uporządkował oddziały i dając osobisty przykład prowadził je do natarcia, wspartego ogniem prawie dwóch setek dział. Po obydwóch stronach zalegały tysiące zabitych i rannych żołnierzy. Chłopicki jednak przygotował kolejne przeciwnatarcie, tym razem kawalerii, do którego miał być użyty korpus Łubieńskiego oraz grupa Krukowieckiego. Ci jednak orzekli, że nie honorują rozkazów Chłopickiego lecz czekają na potwierdzenie ich od Radziwiłła. Wściekły Chłopicki ruszył do Radziwiłła, aby ten potwierdził rozkazy dla obydwóch zgrupowań, zostawiając dowodzenie gen. Skrzyneckiemu, przez ten czas Rosjanie zagrozili już oskrzydleniem całego ugrupowania polskiego. Wtedy powracający na pierwszą linie Chłopicki został ranny od wybuchu granatu. Znoszony do powozu rozkazał Skrzyneckiemu zaatakować całością sił Olszynkę, widząc w tym posunięciu jedyny sposób uniknięcia klęski. Nie wiadomo, czy jeśli Skrzynecki wykonałby rozkaz, armia rosyjska nie zostałaby całkowicie zniszczona, lecz okazało się że w tym dniu tylko jedna osoba była zdolna postawić wszystko na jedną kartę - był to Chłopicki.
W wojsku polskim trwało totalne rozprężenie, które próbowali wykorzystać Rosjanie. Gen. Karl Toll przygotował potężne uderzenie kawalerii, które miało rozstrzygnąć bitwę. 30 szwadronów jazdy natarło na polskie pozycje. Szarży 600 ułanów gwardii oparł się najeżony bagnetami czworobok "czwartaków" - 4 pułku piechoty. Zakutych w zbroje kirasjerów ks. Alberta Pruskiego zatrzymały salwy 8 pułku piechoty oddane z odległości 30 kroków. Na pierwszą linie dotarł płk. Ignacy Prądzyński z oddziałem rakietników. Nieznana Rosjanom broń czyniła, oprócz realnych strat, straszne wrażenie. Ostatecznie kres rosyjskiemu natarciu dała szarża polskich ułanów, zabijając kilkuset kirasjerów. Gen. Skrzynecki wydał rozkaz odwrotu do Warszawy, dywizje uszykowane w szachownice batalionowych czworoboków wzmocnione bateriami artylerii wycofały się.
Dybicz zaskoczony niezwykłą uporczywością obrony, stratami wśród swoich wojsk oraz biorąc pod uwagę zapadający zmierzch, odrzucił sugestie gen. Tolla, by zaatakować umocnienia Pragi. Był to duży błąd, bo przy udanym ataku, jedyny most na Wiśle mógł nie wystarczyć do odwrotu. Dybicz jednak wolał nie ryzykować strat w dalszym boju i zarządził odwrót spod Warszawy.
Bitwę uznaje się za nierozstrzygniętą, ponieważ zmusiła obie strony do odwrotu, jednakże uniemożliwiła wojskom rosyjskim szturm Warszawy. Na przebieg bitwy negatywny wpływ miał nieuregulowany status Chłopickiego. Przybył on na pole bitwy jako cywil. W trakcie początkowego okresu przejął dowodzenie nad całością sił polskich, ale nie wszyscy podkomendni uznali jego zwierzchnictwo - wykonania rozkazów w kluczowych momentach bitwy odmówili zarówno Krukowiecki, jak i Łubieński. W bitwie poległo ok. 7,3 tys. żołnierzy polskich oraz 9,5 tys. rosyjskich.
Po Bitwie pod Olszynką Grochowską w wielu polskich rodzinach uczestników wydarzenia tradycją stało się noszenie na pamiątkę krzyżyków z drzewa olchowego ze złotą tabliczką, na której wygrawerowana była data: Olszynka - 25 lutego 1831.
Bitwa ta była inspiracją dla Stanisława Wyspiańskiego do napisania w 1898 roku dramatu Warszawianka. Akcja tej sztuki teatralnej rozgrywa się we wnętrzach istniejącego do dziś Dworku Grochowskiego na Gocławku, który według legendy w czasie bitwy miał być kwaterą gen. Józefa Chłopickiego.
W 1916 w miejscu bitwy stanął drewniany krzyż - pomnik Bitwy pod Olszynką Grochowską, a w 1931 wmurowano akt erekcyjny pod mauzoleum i wymieniono krzyż na metalowy. Od 1999 roku powstaje na Olszynce Aleja Chwały.
W 1931 roku setną rocznicę bitwy uczczono nadając wielu ulicom warszawskiego Grochowa nazwy związane z wydarzeniami z 25 lutego 1831 roku[3]. Ufundowano również szkołę-pomnik im. Bohaterów Olszynki Grochowskiej, która rozpoczęła działalność w 1933 roku i której tradycje kultywuje obecnie Gimnazjum Nr 20 im. Bohaterów Olszynki Grochowskiej w Warszawie.
Od kilku lat w Parku Skaryszewskim w Warszawie organizowana jest co roku pod koniec lutego, rekonstrukcja bitwy z udziałem grup pasjonatów z Polski i Europy (głównie z Białorusi, Rosji i Litwy), która jednak nie odbyła się w roku 2008.
Historia Saskiej Kępy
Pierwotnie Saska Kępa była wyspą na Wiśle ("Kepą"). Jezioro Kamionkowskie jest pozostałością starorzecza, które kiedyś oddziałało wyspę od stałego lądu. W 1628 roku miały miejsce pierwsze próby zasiedlenia "kępy" przez osadników "olenderskich". W XVIII wieku tereny te były własnością królów z dynastii saskiej. Długo nie było tu regularnej zabudowy, a tereny te stanowiły miejsce odpoczynku Warszawiaków. Dopiero początek XX wieku przyniósł zmiany. Zbudowano Most Poniatowskiego, Wał Miedzeszyński, założono Park Skaryszewski. W 1916 roku Saską Kępę włączono do Warszawy i od tego momentu nastąpiła gwałtowny rozwój terenu. II Wojna Światowa nie przyniosła Saskiej Kępie większych zniszczeń i dlatego do tej pory istnieje tu zwarta zabudowa z okresu międzywojennego.
Kilkaset lat temu główne koryto Wisły przebiegało przez teren obecnych działek na wschód od obecnego osiedla. Później były tu mokradła, a teren osiedla dalej jest nisko położony.
Obecna zabudowa (willowa) zaczęła powstawać w latach trzydziestych XX w. Planowane było zrealizowanie koncepcji Miasta Ogrodu, popularnego w Europie w okresie przedwojennym. Podobna koncepcja była realizowana także na Żoliborzu, nieco starszej dzielnicy lewobrzeżnej Warszawy. Saska Kępa nie ucierpiała zbytnio z powodu działań wojennych, chociaż na fasadach kilku domów w willowej części do tej pory widoczne są ślady kul z okresu wojny. W okresie komunistycznym wybudowano wiele budynków wielorodzinnych na wówczas jeszcze niezabudowanych terenach. Najpierw kamienice, później osiedla z wielkiej płyty. Po upadku komunizmu wybudowano punktowo sporo nowych budynków, w tym kilka apartamentowców.
Niegdyś (za czasów holenderskich osadników, w XVII w.) Saska Kępa określana była mianem Holenderskiej, Olenderskiej, Kawczej, Wiślanej lub Soleckiej. Pochodzenie obecnej nazwy wiąże się ze stacjonowaniem tu saskiej straży królów z dynastii saskiej w XVIII wieku. Obecnie występują także skróty Saska, Kępa, a także Saskerland.
Historia Witolina
W 1780 Stanisław August Poniatowski wszedł w formalne posiadanie dóbr skaryszewskich i odstąpił je swemu bratankowi, podskarbiemu wielkiemu litewskiemu księciu Stanisławowi Poniatowskiemu, który jeszcze w tym roku założył kolonię Grochów i podzielił ją na osiem części. Wówczas wydzielony został m.in. Grochów VII obejmujący obszar obecnego Witolina. Witolin do 1916 był podwarszawską osadą wiejską. W tym roku, wraz z Grochowem, został przyłączony do Warszawy. Po przyłączeniu do miasta Witolin przeżył rozkwit - główna ulica, Kawcza, została wybrukowana i oświetlona, zaczęły powstawać liczne zakłady i warsztaty produkcyjne.
Historia Parku Skaryszewskiego im. Jana Paderewskiego
Park o powierzchni 55,5 ha, założony na dzikich terenach starorzeczy między Kamionkiem a Saską Kępą w latach 1906-1922 przez Franciszka Szaniora. Aż do wybuchu II wojny światowej nosił imię Ignacego Jana Padarewskiego. Po wojnie został przemianowany na Park Skaryszewski, a w 1980 r. przywrócono mu imię przedwojennego patrona. Park zaprojektowano jako wielkomiejski ośrodek parkowy dla rekreacji i wypoczynku, z rozwiniętą siecią komunikacyjną, przystosowaną do ówczesnego ruchu pojazdów konnych. Zaprojektowane przez Szaniora sztuczne jeziorka w sposób niezwykły współgrają z bogatą szatą roślinną, którą wysadził rozległy park. Całość tego urokliwego miejsca dopełniają nasypane wzgórza, sztuczny wodospad. Od kilku lat w Parku Skaryszewskimna wyspie OWS od strony bulwaru Stanisława Augusta w rocznicę bitwy pod Olszynką Grochowską odbywa się jej rekonstrukcja. Bierze w niej udział kilkuset pasjonatów z Polski oraz kilku państw europejskich - przede wszystkim z Białorusi, Rosji i Litwy
Nazwa poświęcona jest pamięci Ignacego Jana Paderewskiego – polskiego pianisty, kompozytora i polityka okresu międzywojennego. Aż do końca II wojny światowej nosił jego imię. Po wojnie został przemianowany na Park Skaryszewski, a w 1980 roku przywrócono mu imię pierwszego patrona, jednak nadal powszechnie nazywany jest parkiem Skaryszewskim lub potocznie "Skaryszakiem".
Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej
Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej (Pomnik Pracy) - monumentalny obelisk znajdujący się na warszawskim Grochowie, przy ulicy Grochowskiej. Odsłonięty w 1825 r., dla uczczenia budowanej w latach 1820-1823 brukowanej szosy prowadzącej z Warszawy do Brześcia, tzw. szosy brzeskiej.
Pomnik został ustawiony z inicjatywy Stanisława Staszica w 1825 r., odsłonięty uroczyście 21 maja 1825 r. wraz z identycznym obiektem w Terespolu. Podkreślani, że w ceremonii odsłonięcia brali udział nie tylko inżynierowie czy znane osobistości ale również robotnicy pracujący przy budowie drogi.
Z okazji ukończenia budowy szosy warszawsko-brzeskiej Mennica Warszawska wybiła dwa medale pamiątkowe. Uczniowie Szkoły Sztuk Pięknych wykonali litografie pomnika, które zostały umieszczone w albumie pt. Rys postawionych pomników i wybitych medalów w Królestwie Polskim w roku 1825.
W literaturze z lat 80. XX wieku podkreślano, że wystawienie pomnika mającego być pamiątką zbiorowego trudu przy tworzeniu przedsięwzięcia o charakterze gospodarczym było zjawiskiem nowatorskim. Owa nowatorskość miała być związana z poglądami Staszica, który uważał, że na upamiętnienie zasługują również inicjatywy przyczyniające sie do rozwoju kraju, a nie tylko poszczególne jednostki czy akty zbrojne.
W 1935 r. podczas przebudowy ul. Grochowskiej do obelisku przytwierdzono tablicę, która później zaginęła.
Pomnik restaurowano w latach 1896, 1917 i gruntownie odnowiono w latach 1961-1964 przy przebudowie ulicy Grochowskiej.
Pomnik ma wysokość ok. 14 m i ustawiony jest na czworobocznym cokole. Wykonany jest z żeliwa i ozdobiony płaskorzeźbami, których twórcą był Paweł Maliński. Z żelaza zostało również wykonane ogrodzenie pomnika w postaci czterech słupków połączonych łańcuchem. Wszystkie elementy obelisku zostały odlane w założonej przez Stanisława Staszica hucie w Samsonowie.
Na froncie obelisku widnieje data ukończenia budowy drogi: MDCCCXXII oraz tablica o treści:
W ROKU WIELKIEJ ZAGŁADY NARODOWEJ
PO ZGONIE MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
ZA CZASÓW PREZYDENTURY R.P. IGNACEGO MOŚCICKIEGO
A PREZYDENTA MIASTA STEFANA STARZYŃSKIEGO
DROGĘ TĘ W OBRĘBIE WARSZAWY PO 112 LATACH UŻYWANIA
ZNOWA UBITO Z BETONU O NAWIERZCHNI GRANITOWEJ
W STOPIĄTĄ ROCZNICĘ POWSTANIA LISTOPADOWEGO
29-XI-1935 TOW. PRZYJACIÓŁ GROCHOWA KOMISJA HIST. ZABYTKOWA
Inne znajdujące się na pomniku napisy informują po polsku i łacinie o powstaniu nakładem narodowym drogi długiej 178 staj.
W górnej części pomnika w miejscu gdzie teraz są owalne wgłębienia znajdowały się herby Królestwa Polskiego. W dolnej części, po bokach pierwotnie mieściły się powiększone awersy i rewersy medali wybitych dla upamiętnienia wydarzenia. Na medalu usuniętym po 1915 r. znajdował się napis ku czci cara. Inne przedstawiają siedzącą na przyczółku mostu kobietę z kołem i gałązką laurową oraz trzon kolumny.
Południowy bok obelisku (front pomnika) ozdobiony jest płaskorzeźbami przedstawiającymi panoramy Warszawy (nad cokołem), Siedlec (w połowie wysokości) i Brześcia (na szczycie) oraz scenami z budowy traktu:
- Kamieniarzy przy produkcji kostki
- Niwelację drogi
- Wbijanie pala
- Brukowanie
- Konserwację
- Wóz z kupcem na drodze, który przejeżdża obok pomnika
Dworek Grochowski
Dwór księcia Michała Poniatowskiego, Dworek Grochowski - klasycystyczny budynek w dzielnicy Praga Południe w Warszawie. Pierwotnie podmiejska rezydencja prymasa Polski Michała Poniatowskiego.
Dworek znajduje się w parku miejskim im. płk. Jana Szypowskiego „Leśnika” przy ulicy Grochowskiej 64.
Piętrowy budynek - dwór księcia Michała Jerzego Poniatowskiego - początkowo parterowy, wybudowany w latach siedemdziesiątych XVIII wieku, przed 1818 rokiem został nadbudowany przez jednego z kolejnych właścicieli. Autorem koncepcji nadbudowy był być może Fryderyk Albert Lessel. Według legendy dworek ten podczas bitwy grochowskiej był kwaterą gen. Józefa Chłopickiego - stąd nazwa pobliskiej ulicy (Kwatery Głównej). W 1915 roku w dworku działała polska szkoła, w której uczyła i pisała wiersze Pola Gojawiczyńska. Od 1918 roku w pałacyku znajdował się sierociniec prowadzony przez metodystów. W 1924 roku obiekt zakupił Andrzej Wierzbicki, który w latach 1925-1927 wyremontował gruntownie budynek. Podczas ostatniej wojny dwór nie został poważnie zniszczony - ostatnią restaurację przeszedł w roku 1956. Dziś w dworku mieści się Państwowa Szkoła Muzyczna I st. nr 3 im. Juliusza Zarębskiego.
Otoczony parkiem dworek posiada boniowaną pasowo kondygnację przyziemia. W trójprzęsłowym ryzalicie fasady znajdują się drzwi wejściowe oraz otwór balkonowy na pietrze. Płyta balkonu wsparta na konsolach rozciąga się na całą szerokość ryzalitu. Barokowa balustrada balkonu została tu zamontowana wtórnie w roku 1935 i pochodzi prawdopodobnie z osiemnastowiecznej kamienicy. Kondygnacje rozdziela pseudoarkadkowy gzyms. Całość wieńczy profilowany gzyms ponad którym znajduje się czterospadowy ceramiczny dach.
Legenda o tym, że w Dworku Grochowskim w lutym 1831 roku kwaterował gen. Józef Chłopicki stała się inspiracją dla Stanisława Wyspiańskiego do umieszczenia w jego wnętrzach akcji dramatu Warszawianka.W ścianach Dworku Grochowskiego wmurowane zostały kule armatnie znalezione na polu bitwy grochowskiej z 1831 roku.
Konkatedra Matki Bożej Zwycięskiej w Warszawie
Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej został zbudowany w pobliżu dawnego pola elekcyjnego, w miejscu gdzie do XVIII wieku stał najstarszy kościół na Pradze, a później kaplica cmentarna, od 1917 roku pełniąca rolę kościoła parafialnego.
Świątynię wzniesiono według projektu Konstantego Jakimowicza w latach 1929-1931 w stylu modernistycznym z elementami architektury romańskiej jako wotum za zwycięstwo w Bitwie Warszawskiej 1920 roku. Budowa nigdy nie została ukończona w zamierzonej formie. Nie wzniesiono bowiem zaprojektowanej przez architekta wysokiej dzwonnicy oraz krużganka mającego połączyć kościół i plebanię.
Od 1992 roku świątynia jest konkatedrą diecezji warszawsko-praskiej.
Kościół został wzniesiony w układzie bazylikowym. Posiada trójdzielną fasadę, której część środkowa jest dodatkowo ryzalitowana i ozdobiona strunowym laskowaniem, tworzącym formę krzyża łacińskiego. Ponad krzyżem widnieje herb Piusa XI, który przed wyborem na papieża był nuncjuszem apostolskim w Polsce.
Elewacje boczne świątyni zostały ozdobione wysokimi, boniowanymi cokołami, ponad którymi umieszczone są wysokie, zamknięte łukiem okna.
We wnętrzu kościoła znajdują się projektowane przez Józefa Trenarowskiego ołtarze i ambona, oraz niezwykle cenne w skali miasta zabytki malarstwa:
- XVII-wieczny obraz szkoły polskiej Święty Kazimierz
- Obraz pędzla Adama Styki
- Renesansowy tryptyk szkoły włoskiej z 1492 roku podarowany przez rodzinę Lubomirskich w 1933 roku przedstawiający zasiadającą na tronie Madonnę z Dzieciątkiem adorowaną przez Świętą Katarzynę ze Sieny, a w skrzydłach bocznych Świętego Wincentego z Ferrary oraz Świętego Ambrożego.
Park najprawdopodobniej powstał ok. 1780 r. wraz ze zbudowaniem przez prymasa Michała Poniatowskiego Dworku Grochowskiego, który znajduje się przy ul. Grochowskiej 64 (w głębi parku). W 1915 r. została w nim utworzona szkoła. Uczyła się w niej i tworzyła m.in. Pola Gojawiczyńska. W 1918 r. powstał w nim sierociniec, który prowadzili metodyści. W 1924 r. kupiła go rodzina Wierzbickich. Andrzej Wierzbicki odbudował dworek oraz zagospodarował sąsiadujący z nim teren, na którym istniał już ogród daliowy. Posadzono nowe drzewa i krzewy, a także wytyczono alejki. Powstała również scena teatralna, na której jeszcze w latach 60. XX wieku były organizowane występy artystów oraz zabawy taneczne. Uległa ona spaleniu, a jej fragmenty zachowały się w pobliżu obecnego placu zabaw.
Po II wojnie światowej do budowy murków i słupów pergoli znajdujących się w parku przy kręgu tanecznym wykorzystano m.in. fragmenty macew z likwidowanego cmentarza żydowskiego na Bródnie.
Od końca lat 50. XX wieku park nosił nazwę 13 września 1944 roku. W 2005 r. przemianowano go na Park im. płk. Jana Szypowskiego "Leśnika". Odbyło się to na wniosek Rady Dzielnicy Praga Południe.
Parafia Najczystszego Serca Maryi w Warszawie
Historia kościoła i parafii jest ściśle związana z wydarzeniami powstania listopadowego, a szczególnie z rozegraną w pobliżu bitwą pod Olszynką Grochowską (25 lutego 1831). Pierwsza wzmianka o kościele, dotyczy drewnianej świątyni zbudowanej w końcu 1924 r., przez pierwszego proboszcza księdza Jana Sztukę. Parafię erygował 25 lutego 1925, kardynał Aleksander Kakowski. Obszerny plac pod budowę ofiarował mieszkaniec Grochowa, Jan Łaski – przedsiębiorca i budowlany, prezes Spółki Seryjnej Budowy Domów. Drewniana świątynia została postawiona w 6 tygodni i przetrwała do 12 września 1944. Spłonęła, kiedy wojska radzieckie zajmowały Pragę.
Szybki przyrost ludności na Grochowie spowodował konieczność budowy większej świątyni. Członkowie Towarzystwa Przyjaciół Grochowa zdecydowali o budowie kościoła – pomnika dla uczczenia pamięci bohaterów poległych w bitwie pod Olszynką Grochowską. Jednocześnie w 1931 r., w setną rocznicę powstania listopadowego, Komitet Budowy Kościoła – Pomnika poległych za Ojczyznę, podjął działania w celu gromadzenia funduszy i materiałów. Wystosowano odezwę do narodu o wsparcie finansowe. Organizowano uroczyste akademie i występy artystów polskich. Urządzano loterie i zabawy, a parafianie kwestowali z puszkami na ulicy. Wreszcie, 10 czerwca 1934, poświęcono kamień węgielny, a budowę w stanie surowym, według projektu architekta Andrzeja Boniego, ukończono w 1941 r. Boni był także twórcą projektu konkatedry pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Sokołowie Podlaskim (oba kościoły są bardzo podobne).
Organizatorem, budowniczym i pierwszym proboszczem parafii był, aż do swojej śmierci 26 grudnia 1970, ksiądz Jan Sztuka. W czasie okupacji trwały prace wykończeniowe przy świątyni. Zostały one przerwane w momencie wybuchu powstania warszawskiego. Kościół, na szczęście, nie ucierpiał wiele w czasie wojny. Jedyne straty to nieznacznie uszkodzony dach i mury od strony północnej. Niemcy planowali wysadzenie budynku – nie zdążyli jednak zrealizować swoich planów. Konsekracji kościoła dokonał kardynał Stefan Wyszyński 30 października 1949. Miejsce wiecznego spoczynku w wybudowanym przez siebie kościele, znalazł także proboszcz, ksiądz Jan Sztuka. Jego krypta grobowa znajduje się pod kaplicą nawy bocznej, przy ołtarzu Matki Boskiej Częstochowskiej.
Kiedy tworzono diecezję warszawsko-praską, kościół Najczystszego Serca Maryi typowany był na diecezjalną katedrę, głównie ze względu na jej piękno i okazałość. Ważne znaczenie miało też położenie – tuż przy dużej arterii, jaką jest ulica Grochowska.
Obecnie wnętrze kościoła wypełniają liczne ołtarze z marmuru: główny z 3-metrową figurą Serca Matki Bożej nad tabernakulum, ofiarny wykonany w 2001 r., i sześć ołtarzy bocznych, z których trzy poświęcone są patronce kościoła: Ołtarz Matki Boskiej Fatimskiej, Matki Boskiej Częstochowskiej w kaplicy nawy bocznej, oraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Pozostałe to: Ołtarz Świętej Rodziny, Miłosierdzia Bożego ze sprowadzonymi w 2003 r. relikwiami św. Faustyny, i św. Antoniego Padewskiego. Polichromię kościoła zaprojektowali plastycy p. Baran i p. Sławiński. Na chórze znajdują się 56-głosowe organy, w 2002 r. przebudowane przez firmę Zych, a na potężnej wieży umieszczone są trzy dzwony, które ostatnio zyskały elektryczno-magnetyczny napęd. W dniu 5 listopada 2006r. została uruchomiona iluminacja kościoła.
Źródło - artykuł w Wikipedii,
autorzy: wikipedyści,
licencja: GNU FDL,
Źródło - artykuł w Warszawawikia,
autorzy: wikiapedyści,
licencja: GNU FDL,
